Skuteczniejsze i bezpieczniejsze terapie gruźlicy: Przełomowy projekt badawczy z grantem NIH na 4 miliony dolarów
Gruźlica (TB) to choroba, która towarzyszy ludzkości od zarania dziejów. W 2022 roku TB była drugą najczęściej śmiertelną chorobą zakaźną na świecie, zaraz po COVID-19, z 1,3 miliona zgonów, według danych Światowej Organizacji Zdrowia. Choroba ta atakuje głównie płuca i może powodować objawy takie jak kaszel, odkrztuszanie krwi lub śluzu, ból w klatce piersiowej, gorączkę, dreszcze, nocne poty, utratę masy ciała i zmęczenie. TB rozprzestrzenia się drogą powietrzną, gdy zakażona osoba kaszle, kicha lub pluje. Nieleczona gruźlica może prowadzić do śmierci. Ryzyko rozwoju aktywnej infekcji wzrasta u osób z obniżoną odpornością, takich jak osoby z HIV, niemowlęta oraz osoby niedożywione.
Wysoka częstość występowania TB i jej utrzymująca się obecność wynikają częściowo z powolnego przebiegu choroby przed pojawieniem się poważniejszych objawów. „To choroba, która może rozwijać się bardzo powoli,” mówi dr Bernd Meibohm, profesor i kierownik Wydziału Nauk Farmaceutycznych w UT Health Science Center College of Pharmacy. „Możesz jej na początku nie zauważyć, a potem rozprzestrzenia się dalej w populacji.”
Aby skutecznie leczyć TB, niezbędne jest opracowanie krótszych, prostszych i bezpieczniejszych terapii. Dr Meibohm wraz ze swoimi współpracownikami — dr Mercedes Gonzalez Guerrero z University of Colorado oraz dr Sarah Maloney i dr Anthony Hickey z Research Triangle Institute — pracują nad stworzeniem opcji leczenia wymagających mniejszej liczby tabletek, krótszego czasu trwania terapii (najlepiej 2-3 miesiące) oraz składających się z 3-4 leków, co zmniejsza ryzyko oporności i ogranicza toksyczność. Zespół badawczy otrzymał niedawno grant w wysokości 4 milionów dolarów od National Institutes of Health na rozwój nowych metod leczenia TB.
TB jest chorobą wyleczalną, ale proces leczenia jest długotrwały i może wymagać stosowania kombinacji leków nawet przez 18 miesięcy. „Standardowe leczenie gruźlicy wrażliwej na leki trwa sześć miesięcy,” mówi dr Meibohm. „Jeszcze bardziej skomplikowana jest sytuacja w przypadku gruźlicy lekoopornej, gdzie bakterie rozwijają mechanizmy obronne przeciwko standardowym antybiotykom.”
Długotrwała terapia wiąże się z wyzwaniami. Pacjent, który na początku przestrzega zaleceń, może przerwać leczenie, gdy objawy ustąpią, jeśli nie jest odpowiednio poinformowany o ryzyku nawrotu infekcji. Dodatkowo, niestosowanie się do zaleceń zwiększa ryzyko rozwoju szczepów lekoopornych, które są znacznie trudniejsze do leczenia. „Kiedy powiesz komuś, że musi brać leki przez rok lub dłużej, codziennie przyjmować garść tabletek, to wtedy pojawia się problem,” wyjaśnia dr Meibohm. „Ludzie są zazwyczaj zmotywowani przez pierwsze sześć tygodni, a potem ich zaangażowanie spada, co może prowadzić do rozwoju lekoopornej gruźlicy. Dlatego skrócenie czasu leczenia oraz skuteczniejsze terapie są pilnie potrzebne.”
Nowoczesny schemat leczenia lekoopornych szczepów gruźlicy obejmuje sześciomiesięczną terapię trzema doustnymi lekami: bedakiliną, pretomanidem i linezolidem (tzw. schemat BPaL), który wykazuje prawie 90% skuteczność. Jednak istnieje poważny problem: linezolid jest zazwyczaj stosowany krótkoterminowo, zaledwie przez kilka dni, a długotrwałe podawanie może prowadzić do toksycznych skutków ubocznych. Zespół dr. Meibohma dąży do zastąpienia linezolidu w terapii. „Linezolid stanowi problem, prawda? Więc chcieliśmy się go pozbyć i to był nasz punkt wyjścia,” tłumaczy.
Zespół badawczy zaproponował zastąpienie linezolidu inhalacyjnym preparatem Spectinamid 1810, półsyntetycznym antybiotykiem aminocyklitolowym, który wydaje się obiecujący w leczeniu TB. Opracowany w UT Health Science Center, Spectinamid 1810 był badany przez naukowców z College of Pharmacy we współpracy z byłym członkiem kadry naukowej, dr Richardem Lee (obecnie w St. Jude Children’s Research Hospital) przez ponad dekadę. Spectinamid 1810 jest uznawany za stosunkowo bezpieczny do długotrwałego stosowania. Co więcej, można go podawać bezpośrednio do płuc jako suchy proszek inhalacyjny. Zespół badawczy uważa, że zastąpienie linezolidu preparatem Spectinamid 1810 w tradycyjnym schemacie BPaL będzie równie skuteczne w leczeniu lekoopornych infekcji TB, bez ryzyka poważnych działań niepożądanych.
Prace badawcze dr. Meibohma i jego zespołu stanowią istotny postęp w walce z gruźlicą. W obliczu globalnych wyzwań związanych z TB, te innowacje mogą prowadzić do bardziej efektywnych i trwałych opcji leczenia, co ostatecznie poprawi wyniki leczenia milionów osób dotkniętych tą chorobą. Zaangażowanie w rozwój terapii TB podkreśla potrzebę dalszych inwestycji w badania nad środkami przeciwdrobnoustrojowymi, aby pokonać tego długoletniego przeciwnika.
Źródło i fot.: University of Tennessee Health Science Center
